Skansen musi czerpać z najnowszych rozwiązań muzealnictwa [ROZMOWA]

Dyrektorem wdzydzkiego skansenu została Pani na początku roku. Te dwa miesiące wystarczyły, żeby wejść w nową rolę?
Wchodzenie w rolę - w tym przypadku dyrektora - to proces, który definiuje się każdego dnia. Szczególnie w przypadku placówki, której ramy określają: 22 ha powierzchni, 50 budynków, 48 stałych pracowników i 109 lat istnienia.

Z etnografią miała Pani dużo wspólnego już wcześniej.
Ukończyłam studia z etnologii i antropologii kulturowej oraz z socjologii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Obroniłam pracę doktorską z zakresu etnologii i antropologii kulturowej na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Mój doktorat to w dużej mierze analiza współczesnego stanu muzealnictwa etnograficznego na Pomorzu. Przez 10 lat pracowałam w Oddziale Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku, jednocześnie współpracując z Zakładem Antropologii Społecznej Instytutem Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa Uniwersytetu Gdańskiego, Instytutem Kaszubskim, Kaszubskim Uniwersytetem Ludowym w Wieżycy, działając w Oddziale Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego w Gdańsku.

Każdy dyrektor ma - a przynajmniej powinien mieć - wizję zarządzania podległą mu placówką. Jak, Pani zdaniem, powinien działać skansen. Co się w nim zmieni?
Muzeum we Wdzydzach powinno cały czas być otwarte na potrzeby bezpośredniego otoczenia muzeum i środowisk pomorskich, zmieniające się sposoby percepcji i edukacji; czerpać z najnowszych rozwiązań z zakresu muzealnictwa, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej jakości przekazu merytorycznego, specyficznego dla placówki oraz możliwości obcowania z zachowanymi na terenie Parku Etnograficznego elementami dziedzictwa kulturowego. To instytucja, która przedstawia dziedzictwo kulturowe wciąż "żywych", zmieniających się społeczności - z tego względu powinna funkcjonować jako "muzeum w interakcjach" z przedstawicielami tych zbiorowości.
Muzeum-Kaszubski Park Etnograficzny wsparte przekazem współczesnej etnologii/antropologii będzie instytucją otwartą na lokalne opowieści, pozostającą w stałym kontakcie z publicznością muzealną; nienachlanie dydaktyczną, a umożliwiającą rozumienie. Zamiast pewności, dostarczającą interpretacji, pojmowanych jako proces "dochodzenia do", którego nigdy nie można uznać za skończony. Pytającą o sposoby kształtowania się naszej tożsamości - w oparciu o wiedzę o zmianach społecznych, politycznych, kulturowych, które modelowały pomorską rzeczywistość. Powołaną również do tego, żeby udzielać głosu innym. Takie muzeum będzie prowadzić swoje opowieści poprzez przedmioty, ale nie będzie się do nich ograniczać - w sferze jego powinności musi znaleźć się kolekcjonowanie relacji, wspomnień, opowieści, ciągłe podejmowanie kontaktu z ludźmi, którzy pamiętają (przy pełnej świadomości faktu, że pamięć jest problematyczna, wybiórcza, selektywna, społecznie zróżnicowana), relacjonują swoją bieżącą rzeczywistość, zdają sprawę z tego, jak widzą swoją przeszłość i teraźniejszość, wypowiadają się o świecie, w którym żyją. Zbiorom rzeczy muszą więc towarzyszyć nagrania dźwiękowe, filmy.

Skansen pokazuje głównie świat XIX- i XX-wieczny. Czy nie powinno w nim być więcej miejsca na prezentowanie współczesnych zjawisk z pogranicza etnografii i popkultury? Tego, zdaje się, brakuje...
W moim przekonaniu muzeum we Wdzydzach powinno być nie tylko placówką o charakterze historycznym, praktykującą antropologię historyczną (a więc instytucją zajmującą się antropologicznym badaniem i przedstawianiem określonego wycinka przeszłości regionu), ale i nastawioną na badanie, dokumentację i udostępnianie wiedzy o kulturze współczesnej, przede wszystkim obszaru, który muzeum obejmuje swą działalnością. Do takiej wizji skłaniają zarówno związki muzeum z naukami etnologicznymi, jak i spuścizna Gulgowskich. Zakres przyszłych badań muzeum może wyznaczać zagadnienie kaszubskiej kultury popularnej - począwszy od działań Teodory i Izydora Gulgowskich po współczesność. W tym kontekście istotne staje się pytanie, co jest obecnie uznawane za kaszubskie? Do tej pory w muzealnych praktykach to przede wszystkim badacze kultury nadawali artefaktom znaczenia etniczne i regionalne. Propozycja badania kaszubskiej kultury popularnej zakłada między innymi badanie potocznych światopoglądów dotyczących kaszubskości, które można również nazwać wiedzą potoczną, nieprofesjonalną, wiedzą życia codziennego, myśleniem potocznym czy zdroworozsądkowym. Na podstawie badań można utworzyć w muzeum bardzo ciekawe zbiory (materialne i niematerialne), które będą odzwierciedlać pewien aktualny etap w niekończącym się procesie kreowania, wymyślania, "odpominania" i przekazywania "tradycji". To jedna z możliwych ilustracji współczesnej kaszubskiej kultury etnicznej i regionalnej. Efektem końcowym powinna być ekspozycja o kaszubskiej kulturze popularnej.

We współczesnym muzealnictwie obserwujemy trend polegający na przygotowaniu specjalnej oferty dla dzieci i młodzieży. Chciałaby Pani pójść w tym kierunku?
Przygotowanie oferty dla grup różniących się potrzebami - w tym edukacyjnymi - to konieczność. Wspólnie z zespołem stworzymy wystawę dla dzieci i rodzin z dziećmi. To jeden z planów na najbliższe lata. Ta ekspozycja musi być dostosowana do dziecięcej percepcji, interaktywna, a więc posiadać również część "warsztatową", w której dzieci będą mogły dotykać wybranych przedmiotów, samodzielnie lub pod okiem opiekuna wykonywać zadania i po prostu bawić się. Jednak każdy element tej przestrzeni musi być związany ze specyfiką Muzeum-Kaszubskiego Parku Etnograficznego, tak by muzeum nie utraciło swej unikatowości, co więcej, mogło ją dzięki tej działalności wzmocnić.
Rozmawiał Marek Adamkowicz