Kościerska Trójca Święta i kościerskie pielgrzymowanie

Pierwsza wzmianka o parafii kościerskiej pochodzi z 1210 r. Od chwili swojego powstania aż do 1826 r. parafia była pod rządami biskupa włocławskiego. Po 1826 r. została włączona do biskupstwa chełmińskiego z siedzibą w Pelplinie, wtedy też stając się siedzibą dekanatu.

Na przestrzeni wieków kościół parafialny wielokrotnie ulegał pożarom, więc też i przebudowywano go. Niszczycielski ogień zaatakował świątynię w 1463 i w 1626 r. Istnienie drewnianej świątyni potwierdza sprawozdanie z wizyty biskupiej, pochodzącej z 1583 r. Nowy kościół, już murowany stanął w 1642 r. Z tego okresu pochodzi ołtarz główny, ołtarze boczne, zespół stall i niektóre obrazy.

Tereny parafii ucierpiały znacznie w wyniku działań wojennych prowadzonych przez Rzeczpospolitą na przełomie XVII i XVIII w. Kolejny pożar kościoła miał miejsce w 1709 r. Lata 1709 - 1711 były dla tych terenów szczególnie tragiczne - mieszkańców Kościerzyny dziesiątkowały epidemie i przemarsze wojsk. Nowy kościół wzniesiono w 1724 r., a konsekrowano w 1769 r. Kościół ten rozebrano mimo dobrego stanu, gdyż nie mieścił wiernych obszernej parafii. W latach 1914 - 1917 zbudowano nowy, duży neobarokowy kościół, które istnieje współcześnie.

W 1970 r. biskup chełmiński Kazimierz Kowalski, mając na względzie dzieje cudownego obrazu Matki Bożej, ustanowił w tym kościele maryjne sanktuarium. Nowy etap w historii sanktuarium wiąże się z objęciem stanowiska proboszcza kościerskiej fary przez ks. Mariana Szczepińskiego , dziekana dekanatu kościerskiego. W 1997 r. zwrócił się z prośbą do biskupa Pelplińskiego o nadanie tytuły sanktuarium maryjnego: Matki Bożej Kościerskiej - Królowej Rodzin. Prośba ta została pozytywnie rozpatrzona przez księdza biskupa. Uroczysta koronacja obrazu koronami papieskimi odbyła się w Kościerzynie 16 maja 1998 r. W czerwcu 2002 r. parafia Świętej Trójcy przeżyła koronację XV - wiecznej piety Matki Bożej Bolesnej znajdującej się w kościele sióstr Niepokalanek. Jest to niezwykły przypadek w dziejach Kościoła, aby na terenie jednej parafii znajdowały się dwa sanktuaria.
Dziś neobarokowy kościół mieści dawny historyczny wystrój z wcześniejszych kościołów oraz uzupełnienia. Wnętrze nakryte jest drewnianym stropem. Większość wyposażenia świątyni pochodzi głównie z pierwszej połowy XVIII w. Najstarszym zabytkiem jest późnogotycki obraz „Ukrzyżowanie”, pochodzący z początku XVI w. znajdujący się w prawym bocznym ołtarzu. Okazały ołtarz główny pochodzi z I połowy XVII w., stylem stanowi dowód przejścia z Renesansu w Barok. W bocznej kaplicy kościerskiej fary umieszczony jest obraz Matki Bożej z dzieciątkiem na ręku.

Od XVII wieku czczony jest tam obraz Matki Bożej zwanej Madonną Kościerską. O niezwykłym kulcie obrazu świadczą liczne pielgrzymki do Sanktuarium Matki Bożej Królowej Rodzin. Obecność obrazu Marii Panny w kościerskim kościele związana jest ze starożytnym Rzymem. W latach 352 - 356 papieżem był Liberiusz. Za jego czasów patrycjusz rzymski Jan, nie mając potomstwa, postanowił wraz z małżonką uczynić Maryję spadkobierczynią swoich dóbr. Oboje modlili się o szczególny znak dla siebie. Zostali wysłuchani. 5 sierpnia w wizji sennej. Najświętsza Maryja Panna każdemu z małżonków z osobna wyraziła swoje życzenie, aby tam, gdzie znajdą po przebudzeniu śnieg, zbudowali kościół ku jej czci. Następnego poranka mąż i żona zobaczyli śnieg na wzgórzu Eskwilińskim. Powiadomili o tym papieża Liberiusza, który oświadczył im, że miał podobną wizję. Tego samego dnia zebrał duchowieństwo i wiernych Rzymu, urządził uroczystą procesję i wyznaczył miejsce na budowę kościoła. Świątynię wzniesiono po Soborze Efeskim w latach 432-440. W kościele umieszczono obraz Najświętszej Maryi Panny, który według tradycji został namalowany przez św. Łukasza. Obraz nosi też inne tytuły: Matka Boża Śnieżna, Matka Boża Większa, Zbawienie Ludu Rzymskiego.

Wizerunek stał się szczególną relikwią Rzymu, dlatego nie wolno go było kopiować. Około 1610 r. w Rzymie przebywał biskup włocławski, do którego diecezji należała Kościerzyna. Modlił się o ratunek dla pomorskiego ludu, który w tym czasie odchodził od jedności z Kościołem. W czasie modlitwy miał wizję, w której Matka Najświętsza prosi go, aby w kopii rzymskiego obrazu zawiezionego do kościołów swojej diecezji szukał ocalenia dla swoich diecezjan.

Kościerski wizerunek przedstawia Matkę Bożą z Dzieciątkiem ujętą frontalnie w półpostaci, zwróconą lekko w prawą stronę. Dzieciątko siedzące na lewej ręce Matki trzyma księgę w lewej rączce a prawą błogosławi. Matka obejmuje Syna dwoma skrzyżowanymi rękoma, w których trzyma chusteczkę. Oboje patrzą wprost na widza. Głowy ich zdobią korony malowane na tle nimbów. Na prawym ramieniu Madonny odzianej w niebieski płaszcz widnieje charakterystyczna gwiazda. Wizerunek ten, powstały w XVII wieku, jest dość wierną kopią obrazu tzw. Matki Boskiej Śnieżnej, znajdującego się w rzymskiej Bazylice Santa Maria Maggiore.

Kościerski obraz składa się z części środkowej o wymiarach 109 x 93 cm, stanowiącej pierwotny obraz M.B. Śnieżnej oraz doszytych części bocznych powiększających go, na których namalowano później dziewięć kolistych medalionów, z wybranymi scenami różańcowymi połączonych paciorkami. Są to od lewej górnej: „Zwiastowanie”, „Nawiedzenie”, „Boże Narodzenie”, „Chrystus w Ogrójcu”, „Ukrzyżowanie”, „Zmartwychwstanie”, „Zesłanie Ducha Świętego”, „Wniebowzięcie” i „Koronacja Najświętszej Marii Panny”. W górnej części obrazu namalowano także Gołębicę symbolizującą Ducha Św. oraz po bokach po trzy główki anielskie na skrzydełkach. Analiza cech formalnych, pierwotnej kolorystyki, wielkość obrazu pasującego do otworu, daje podstawy do twierdzenia, że obraz i ołtarz stanowią dzieło spójne miejscowego warsztatu artystycznego, powstałe po 1642 roku, tuż po zakończeniu budowy kościoła.Cykl scen różańcowych namalowanych wokół postaci Madonny jest wyjątkiem w dziejach sztuki pomorskiej w I poł. XVII w. Zarówno treść i układ scen różańcowych mogły wywodzić się z kręgu zakonu kartuzów lub cystersów, którzy kultem otaczali Matkę Bożą.

Na przełomie XVII i XVIII wieku, pomimo działań wojennych prowadzonych przez wojska szwedzkie, rosyjskie i polskie oraz ogólnych trudności społecznych i gospodarczych, kult obrazu Maryi w Kościerzynie rozwijał się nadal i umacniał. Dowodem na to było ufundowanie srebrnych szat Madonny i Dzieciątka oraz koron, nałożonych na partie malowane. Szaty posiadają cztery wgłębienia koliste, niezbędne do oglądania w całości scen różańcowych w medalionach, które zachodzą na postacie. Według znaków złotniczych i miejskich Gdańska czas powstania szat i koron można określić między 1699 a 1705 r. Sukienki wykonał mistrz gdański Arnold Lange, tworzący w latach 1699-1724, natomiast korony Jakub Beckhausen, tworzący w latach 1678-1705. Suknia Maryi zdobiona jest w motywy symetrycznych bukietów kwiatowych złożonych z wiotkich listków akantu i dużych stylizowanych różnorodnych kwiatów. Na głowie welon gładki, drobno pofałdowany. Suknia Dzieciątka także gładka, drobno fałdowana z wzorzystymi rękawami w listki i kwiaty.

Na terenie parafii św. Trójcy, w kościerskiej kaplicy sióstr niepokalanek szczególną czcią otaczana jest Matka Boża Bolesna. Jej wizerunek to gotycka Pieta - arcydzieło kamiennej sztuki pomorskiej z XV w. Zarówno okoliczności powstania rzeźby, jak i jej pierwsze miejsce pobytu są nieznane. Kamienna figura o wadze 50 kg i wysokości 58,5 cm przedstawia siedzącą na tronie zbolałą Maryję, trzymającą na kolanach martwe ciało swego Syna. Rzeźba ta bez wątpienia pochodzi z początku XV wieku i posiada duże walory artystyczne. Wzorowana jest na najlepszych średniowiecznych dziełach artystów europejskich.

Matka Boża siedzi frontalnie na czarnym tronie, z głową zwróconą nieco w lewo. Prawym ramieniem podtrzymuje martwe ciało Chrystusa, złożone na Jej kolanach. Lewą smukłą dłonią trzyma prawą rękę Syna. Wyraz delikatnej twarzy Maryi, pochylonej lekko w stronę twarzy Jezusa, jest smutny. Nieznany artysta przedstawił Ją jako młodą kobietę, ale emanujący z Niej ból wskazuje, jak wiele przeżyła: cała postać Maryi zastygła w cierpieniu. Matka Boża ubrana jest w długi, pofałdowany niebieski płaszcz ze złotą lamówką i gwiazdkami, podbity czerwoną podszewką. Spod płaszcza widoczne są czerwone buciki. Na głowie ma białą chustę ze złotą ząbkowaną lamówką, pofalowaną w drobne fałdki skupione z lewej strony. Układ kolorów - nawiązujący do średniowiecznej symboliki - łączy w postaci Maryi miłość i cierpienie, a także godność królewską (czerwień) z niewinnością i czystością (błękit i biel).

Ciało Chrystusa, wysunięte z lewej strony poza sylwetkę Maryi, pełne bolesnej ekspresji, o wygiętej klatce piersiowej i odchylonej głowie, spoczywa półleżąc na Jej kolanach. Głowa Chrystusa o ciemnobrązowych włosach, w koronie cierniowej, osuwa się ku ziemi. Na twarzy maluje się ból, ale i spokój. Oczy są lekko otwarte. Na nagim ciele widnieje pięć ran po Śmierci krzyżowej wraz z wypływającymi z nich kroplami krwi. Biodra okrywa perizonium - białe ze złoconą lamówką. Rzeźba - nieduża i misternie wykonana - sprawia wrażenie kruchości i lekkości; aż trudno uwierzyć w jej 50-kilogramowy ciężar.

Autor rzeźby nie jest znany, podobnie jak pierwsze miejsce jej pobytu. Pięta została znaleziona w Chełmnie nad Wisłą, gdzie była zakopana przy „żelaznej bramie” w pobliżu kościoła św. Jana i powierzona siostrom benedyktynkom, które umieściły ją na swoim chórze i otoczyły wielką czcią. O ogromnym kulcie cudownej figury, jaki tam istniał, świadczy fakt, iż w czasie kasaty konwentu benedyktyńskiego w 1822 r. siostry, przenosząc się do swego folwarku w Bysławku, „nic z kościoła nie zabrały”, jedynie łaskami słynącą Pietę, gdyż „tak im była droga, że rozstać się z nią nie chciały”.

W Bysławku figurę Matki Bolesnej umieszczono w bocznej kaplicy kościoła, gdzie nadal otoczona była głęboką czcią, tak przez siostry benedyktynki, które codzien­nie tutaj sławiły Ją śpiewem Godzinek, jak i przez okoliczną ludność, przychodzącą z potrzeby serca i powierzającą Jej swe troski. Przez wstawiennictwo Maryi alkoholicy zrywali z nałogiem, zwaśnione rodziny jednały się, a smutni odchodzili pocieszeni. W Bysławku sławne też były na całą okolicę odpusty związane z kultem Matki Bolesnej, na które licznie przybywali wierni.

Po śmierci ostatnich sióstr benedyktynek ówczesna przełożona klasztoru Sióstr Miłosierdzia w Chełmnie - Aniela Melszyńska przewiozła figurę Matki Bolesnej z Bysławka na jej dawne miejsce do Chełmna W 1863 r. siostra została przełożoną nowo powstałego Zakładu Wychowawczo-Naukowego w Kościerzynie, który powstał z inicjatywy polskiego społeczeństwa, zwłaszcza ks. kanonika Juliana Prądzyńskiego i jego siostry Klementyny Łaszewskiej. Celem powołania tego Zakładu miało być umocnienie ducha narodowego i wiary w polskich rodzinach, przez gruntowne przygotowanie dziewcząt do tych zadań. Siostra, zdając sobie sprawę z wielkiej odpowiedzialności, jaką jej powierzono, szukała pomocy u Maryi. Poprosiła ówczesnego ordynariusza diecezji chełmińskiej, bp, Jana Marwicza o zgodę na przewiezienie łaskami słynącej figury do Kościerzyny. Niedługo potem figurę umieszczono w domowej kaplicy Zakładu, a później - publicznej, po jej wybudowaniu w 1871 r.. U stóp Maryi licznie gromadziły się wychowanki placówki, nauczyciele oraz okoliczni mieszkańcy. Z powodu represji ze strony władz pruskich kilkakrotnie zmieniało się kierownictwo Zakładu, ale nigdy nie doszło do jego zamknięcia. Podczas pierwszej wojny światowej kaplica spełniała rolę kościoła parafialnego, który w tym czasie był w budowie.

W czasie drugiej wojny światowej Pietę ukryto na plebanii w parafii Świętej Trójcy. Ówczesny proboszcz - ks. Mathias Stein, Niemiec, zapewniał wiernych, że miasto ocaleje, ponieważ Matka Boża Bolesna w szczególny sposób osłania Kościerzynę swym płaszczem. Ksiądz modlił się do niej żarliwie i zachęcał parafian do zawierzenia Jej. Miasto ocalało, a w dowód wdzięczności mieszkańcy Kościerzyny i okolicznych miejscowości w czasie misji parafialnych w 1958 r. oddali Matce Bożej Bolesnej publiczny hołd, dziękując za opiekę i ocalenie miasta podczas obu wojen światowych.

W1946 r., ówczesny ordynariusz diecezji chełmińskiej, bp Józef Kowalski oddał Zakład kościerski wraz z kaplicą i Matką Bolesną pod opiekę Zgromadzeniu Sióstr Niepokalanek. Prowadziły tu Społeczny Dom Dziecka oraz szkołę podstawową i gospodarczą. Do dnia dzisiejszego wychowankowie związani są z tym miejscem, a ci, którzy opuścili Kościerzynę, wracają sami lub z rodzinami, by złożyć Maryi dziękczynienie.

Kult Matki Bożej Bolesnej rozwija się nadal. Nawiedzają to miejsce nie tylko mieszkańcy Kościerzyny z parafii Świętej Trójcy i Zmartwychwstania Pańskiego, ale także pielgrzymują wierni z sąsiednich parafii oraz z dalszych stron Polski, między innymi z Gdańska, Gdyni, Pelplina, Tczewa, Starogardu Gdańskiego, Poznania, Warszawy, Wałbrzycha, a także z zagranicy. Dowodem tego jest kilkutomowa księga łask i podziękowań oraz kilkaset wotów wraz z dołączonymi szczególnymi podziękowaniami za powrót do zdrowia, pojednanie w rodzinie, nawrócenie, porzucenie nałogu.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź "Dziennik Bałtycki" codziennie. Obserwuj dziennikbaltycki.pl!