Naukowa księga Dolnej Wisły

Monografia obejmuje problemy i wyczerpujące informacje fachowe związane z gospodarką wodną na obszarze Dolnej Wisły. Jak napisał autor, stanowi ona efekt prac badawczych prowadzonych w IMGW-PIB w ramach projektu „Klimat - wpływ zmian klimatu na środowisko, gospodarkę i społeczeństwo”, koordynowanego przez prof. Macieja Maciejewskiego.

W przedmowie do monografii prof. Majewski wskazuje na to, że Wisła jest nie tyle ostatnią duża dziką rzekę w Europie, jak twierdzą ekolodzy, a rzeką zdziczałą i ulegającą stopniowo degradacji. Nie przynosi ona naszemu krajowi żadnych korzyści gospodarczych i społecznych. Natomiast występujące często katastrofalne powodzie powodują ogromne straty ekonomiczne, społeczne i ekologiczne. Jej uregulowanie, poprzez budowę stopni wodnych, nie musi kolidować z wymogami ochrony przyrody. Konieczne jest wypracowanie kompromisu, umożliwiającego zagospodarowanie Wisły przy uwzględnieniu uwarunkowań ekologicznych. Nasza największa rzeka, z jej dorzeczem, dzieli się na odcinki górny, środkowy i dolny, co wynika z ukształtowania obszarów przez które one przepływają oraz różnic klimatycznych i w zagospodarowaniu brzegów.

Dolna Wisła zaczyna się przy ujściu do niej Narwi i kończy w Gdańsku trzema ujściami do morza. Odgrywa ona ważną rolę gospodarcza i społeczną oraz ma złożony układ hydrologiczny i hydrauliczny. Nad brzegami dolnego odcinka Wisły znajdują się duże ośrodki miejsko-przemysłowe, takie jak Warszawa oraz aglomeracje bydgosko-toruńska i trójmiejska, z gdańskim portem morskim. Od Silna do Przekopu Wisły, ujściowego odcinka rzeki przekopanego pod koniec XIX stulecia, jest uregulowana.

Stanowi też fragmenty dwóch międzynarodowych dróg wodnych E 70 i E 40. Przepływa przez obszar żyznych Żuław, narażony szczególnie na powodzie zatorowe.

Monografia prof. Majewskiego zawiera rozdziały omawiające kolejno ogólną charakterystykę Wisły i jej dorzecza oraz ogólną charakterystykę, hydrografię, obiekty hydrotechniczne i koncepcję budowy Kaskady Dolnej Wisły oraz Bydgoski Węzeł Wodny, Gdański Węzeł Wodny, dorzecze Dolnej Wisły, powodzie i susze w dorzeczu Dolnej Wisły oraz jej uwarunkowania przyrodnicze. Oprócz tekstu, treść opracowania stanowią liczne ilustracje, mapki, wykresy, tabele, schematy i fotografie, które znakomicie przybliżają opisane w nim zagadnienia.

Opracowanie poświęcone dorzeczu Dolnej Wisły prezentuje najważniejsze aspekty gospodarki oraz inżynierii wodnej na jego obszarze. Uwzględnia ono też obecne ograniczenia jakie nakłada na gospodarowanie wodami europejska polityka zrównoważonego rozwoju i dyrektywy unijne. W obszernym rozdziale 5. przedstawiono liczne stopnie wodne z elektrowniami, śluzy żeglugowe i jazy na Dolnej Wiśle oraz na jej dopływach, w tym obiekty hydrotechniczne węzłów wodnych - bydgoskiego i gdańskiego. Węzły wodne tworzą systemy rzek, kanałów i budowli wodnych. Dużo miejsca zajmują opisy powstania, techniczny oraz funkcjonowania stopnia wodnego z hydroelektrownią i zbiornikiem zaporowym we Włocławku. Prof. Majewski wyraża swoje przekonanie o korzyściach płynących z już ponad 45-letniej eksploatacji włocławskiego stopnia i konieczności zbudowania drugiego takiego obiektu na Wiśle, poniżej Włocławka. Drugi stopień m.in. zwiększyłby bezpieczeństwo powodziowe na terenach nadwiślańskich i pozwoliłby na uzyskanie na Wiśle drogi wodnej klasy V, czyli zgodnej z wymogami międzynarodowymi.

W następnych rozdziałach, od 6. do 9., ujęto istotne problemy gospodarcze i społeczne. Są nimi sprawy dokończenia budowy Kaskady Dolnej Wisły, racjonalnego wykorzystania węzłów wodnych w Bydgoszczy i Gdańsku oraz zabezpieczenia Żuław Wiślanych. W rozdziale 10. przypomniane zostały zagrożenia, jakimi w regionie Dolnej Wisły pozostają wciąż susze i powodzie, a w 10. - uwarunkowania przyrodnicze inwestycji wodnych.