Kiedy działa siła wyższa

Silny wiatr sprawił, że z mojego balkonu spadła plastikowa butelka z wodą. Niefortunnie
uderzyła przechodnia. Mężczyzna odgrażał się, że poniosę odpowiedzialność za szkodę, którą spowodował upadek butelki. Czy mogę ponieść odpowiedzialność za wyrzucenie przedmiotu ze swojego balkonu? Kto ponosi generalnie odpowiedzialność w podobnej sytuacji? Właściciel mieszkania?

W większości przypadków za szkodę wyrządzoną przez wyrzucenie, wylanie lub spadnięcie jakiegokolwiek przedmiotu z pomieszczenia jest odpowiedzialny ten, kto dane pomieszczenie zajmuje. Zgodnie z wyrokiem wydanym przez Sąd Najwyższy w dniu 15 września 1959 r., 4 CR 1071/58 (OSPiKA 1961, nr 6, poz. 159), określenie "kto pomieszczenie zajmuje" oznacza każdą osobę, "w której faktycznym władaniu znajduje się to pomieszczenie z jakiegokolwiek tytułu". Osobą tą może być zatem zarówno właściciel mieszkania czy też jego najemca, jak i osoba, która jest posiadaczem lokalu bez tytułu prawnego.

Jeżeli pomieszczenie zajmuje kilka osób, ich odpowiedzialność jest solidarna.
Osobami zajmującymi dane pomieszczenie są osoby, którym przysługuje tytuł prawny, nie są
natomiast ich domownicy. Ten, kto pomieszczenie zajmuje, ponosi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za szkodę wyrządzoną wyrzuceniem, wylaniem czy spadnięciem przedmiotu, bez różnicy, czy owo zdarzenie było wynikiem ludzkiego zaniechania lub zdarzenia przypadkowego.

Od opisanej wyżej odpowiedzialności uwolnić można się jedynie w przypadkach wskazanych w przepisie artykułu 433 kodeksu cywilnego. Przewidziano w nim, że za szkodę wyrządzoną wyrzuceniem, wylaniem lub spadnięciem przedmiotu z pomieszczenia odpowiedzialności nie ponosi ten, kto pomieszczenie zajmuje, jeżeli szkoda ta nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą zajmujący pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialności i której działaniu nie mógł zapobiec.

W kodeksie cywilnym nie podano definicji pojęcia siły wyższej. W świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego za siłę wyższą uznaje się zdarzenie zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia oraz niemożliwe do zapobieżenia (w tym ostatnim przypadku mowa jest nie tyle o samym zjawisku, ile o szkodliwym jego skutku przy zastosowaniu współcześnie dostępnej techniki).

Odpowiedzialność wyłączona jest z powodu siły wyższej między innymi wówczas, gdy między zdarzeniem mającym cechy siły wyższej a powstaniem szkody zachodzi bezpośredni związek przyczynowy oraz gdy szkoda powstaje w momencie działania siły wyższej.

Natomiast nie można się powołać na siłę wyższą jako na okoliczność wyłączającą odpowiedzialność wtedy, gdy szkoda powstała w wyniku nieusunięcia zagrażających bezpieczeństwu skutków działania siły wyższej, jeżeli można im zapobiec przez ich zlikwidowanie lub przez skuteczne ostrzeżenie przed grożącym niebezpieczeństwem za pomocą powszechnie przyjętych środków.(Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 września 1971 r., II CR 388/71, OSNCP 1972, nr 3, poz. 58)