Co wnętrze twojego domu mówi o tobie

I ta prostota sprawiała cuda. Tak udało im się sfotografować na przykład "białe izby" na Podhalu, miejsce święte, duszę domu góralskiego, gdzie ot tak, bez powodu nikt prócz gospodyni nie może sobie wejść. Oni weszli. Ale wnętrza domów, które uwiecznili, to coś więcej niż tylko krzesła, stoły, łóżka. To portret człowieka - którego choć na zdjęciu nie ma - jest. To, jak mieszka, świadczy o nim.

Cykl "Dom" powstał w ramach projektu Muzeum Narodowego w Krakowie "Domowa atmosfera". O fotografiach tego zbioru, prezentowanych w Muzeum Etnograficznym w Oliwie, opowiada Weronika Łodzińska- Duda. Wraz z Andrzejem Kramarzem wykonali te zdjęcia.

Cykl - "1,62 m kw. domu"
- Chcieliśmy pokazać domową atmosferę w miejscu, gdzie ona pozornie nie istnieje. Tak trafiliśmy... do noclegowni dla bezdomnych mężczyzn. I znaleźliśmy tam dom w pigułce - prycze. Ich właściciele zaaranżowali swoje miejsce do życia na maleńkiej przestrzeni piętrowego łóżka. Dlatego nazwaliśmy ten cykl "1,62 m kw. domu". Weszliśmy w tę ich intymną przestrzeń z aparatem fotograficznym. Czasem musiałam położyć się na jakimś łóżku, by zmierzyć światło.

I moim oczom ukazywało się coś, co nie jest dostrzegalne, gdy jedynie zagląda się do poszczególnych sal przez otwarte drzwi. To były szalenie intymne obrazy na "suficie" każdego z łóżek, obrazy, z którymi oni zasypiali i które widzieli, budząc się. Ich sekrety, ikonograficzne niemal zbitki: zdjęcie nagich kobiet przy obrazku Matki Boskiej i fotografii matki.

Marzenia senne dorosłych mężczyzn, których życie potoczyło się zazwyczaj tragicznie. Te wszystkie detale, te szczegóły, ta skondensowana liczba rzeczy, które tam gromadzili, świadczyły o ich przestrzeni życiowej i o nich samych. Poszliśmy tym tropem, szukając innych domów. Zainteresował nas dom jako przestrzeń diabelska wręcz. Co ta diabelskość czterech ścian za sobą kryje?

Cykl - "Wozy cyrkowe"
- Żeby znaleźć prawdziwy cyrk, karawanę kolorowych wozów, pojechaliśmy na Ukrainę. Sezon cyrkowy trwa przez dziewięć miesięcy, przez ten czas cyrkowcy zmieniają miejsce do życia, co tydzień będąc gdzie indziej. Nauczyli się do tych zmian dostosowywać. O dziwo łatwo wchodzi w krew ów koczowniczy tryb życia. Oni właściwie nigdy nie są u siebie w domu, bo dla nich dom to jest przemieszczanie się w tym wozie. Dom - poczekalnia.

Cykl - "Imigranci"
- Ludzie, którzy postanowili zamieszkać w slumsach - jakie są ich domy? Przyjechali do Francji z całego świata, ze wszystkich kolonii francuskich, próbowali się zaadaptować, tchnąć w te wnętrza coś z siebie, ze swojej własnej kultury, obraz porzuconej ojczyzny. W dziesiątkach niepasujących do siebie drobiazgów zaklęli ducha swoich własnych rodzinnych domów, do których nieustannie tęsknili.

Cykl "Pokoje panieńskie"
- Zdjęcia zrealizowaliśmy w dzielnicy śmieciarzy w Kairze. Odbywają się tam też egzorcyzmy. Zbiorowe wypędzanie diabła ma miejsce w każdy czwartek, gdy przyjeżdżają tu ludzie opętani i ci, którzy zajmują się segregacją śmieci, sięgających czwartego piętra ceglastych slumsów. Taki krajobraz na granicy życia i śmierci. Pamiętam jedną z kobiet, która segregowała odpady szpitalne: plastikowe rurki służące do transfuzji krwi, które odczepiała od igieł, przetapiane są potem na łyżeczki do lodów. Byliśmy zaciekawieni przestrzenią życia tych ludzi. Weszliśmy do któregoś z ponurych domów i okazało się, że wewnątrz są bajkowe pokoje, w których piękne dziewczęta, ich córki, czekają na zamążpójście...
Cykl "Hobbyści"
- Nasz ulubiony. Wśród hobbystów: scenograf ze swoim mieszkaniem jak buduar. Kolekcjonuje adamaszki, przepiękne materiały, które dają się układać w barokowe suknie; berliński filozof z kolekcją tysiąca korków do butelek; aktor z ogromnym domowym "muzeum" sztuki naiwnej; myśliwy ze zbiorem tysięcy poroży i wypchanych zwierząt, które traktuje jak członków rodziny. Ludzie z wielką pasją, niebanalni jak ich mieszkania. Ich domy, jak oni sami, niepowtarzalne.

Cykl - "Dom tymczasowy"
- Projekt zrealizowany został w Indiach, w świętym mieście Waranami. Wzdłuż Gangesu - paleniska zwłok, dym unosi się i wpada do okien. Zastanawialiśmy się, kto może żyć w domach z widokiem na te palące się stosy?

Okazało się, że mieszkania te wynajmują ludzie, którzy przyjechali do świętego miasta, by tutaj umrzeć, bo kto ma szczęście umrzeć w tym miejscu, natychmiast osiąga nirwanę. Weszliśmy do środka - betonowe, zimne cele. Przed jedną z nich - kobieta. Wyznała nam, że na śmierć czeka już tu 36 lat. Zrezygnowała z życia, gdy straciła i męża, i dziecko... Podpisujemy nasze zdjęcia, ujawniamy historie, które usłyszeliśmy, wiele z nich nas przerosło...

Fotografie te nawet bez podpisu stanowią intrygującą zagadkę: Kto tu mieszka? To mieszkanie trochę jak moje... Czy ten człowiek jest podobny do mnie? Kim ja jestem?

Wystawa czynna do 10 marca. Muzeum Narodowe, Oddział Etnografii, ul. Cystersów 19, Gdańsk