Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Nieznane pisma poety sensacją

Dorota Abramowicz
W filmie "Przeznaczenie" Kazimierza Przerwę-Tetmajera zagrał Mariusz Benoit
W filmie "Przeznaczenie" Kazimierza Przerwę-Tetmajera zagrał Mariusz Benoit
Odnalezienie w Sopocie nieznanych wierszy i listów poety Kazimierza Przerwy-Temajera wywołało prawdziwą literacką sensację. Od rana w poniedziałek w mieszkaniu Zbigniewa Okuniewskiego, kierownika Sekcji Historyczno-Eksploracyjnej Towarzystwa Przyjaciół Sopotu, dzwoniły telefony.

Historycy, kolekcjonerzy oraz miłośnicy literatury okresu Młodej Polski pytali o możliwość zapoznania się z nieznanymi wierszami i listami jednego z największych młodopolskich twórców. O odkryciu, które może pomóc m.in. w uzupełnieniu biografii poety, napisaliśmy we wczorajszym wydaniu "Polski Dziennika Bałtyckiego".

- Opublikowany przez was artykuł sprawił, że po stu latach znów wszyscy mówią i piszą o Tetmajerze - mówi nieco zdziwiony popularnością zapomnianego poety Okuniewski. - Otrzymałem już kilka ofert kupna listów i zdjęć odkrytych na sopockim strychu. Zastanowię się nad tym. Wszystkim jednak z góry zapowiadam, że nowy właściciel musi spełnić kilka istotnych warunków.
Po pierwsze - listy i wiersze nie mogą trafić do szuflady anonimowego kolekcjonera. Powinny być przechowywane w odpowiednich warunkach i dokładnie zbadane przez historyków literatury. Niezbędna będzie także deklaracja, że w razie zorganizowania wystawy poświęconej Tetmajerowi zostaną wypożyczone jej organizatorom.

- No i na koniec bardzo ważna sprawa - imię i nazwisko kobiety, do której pisał poeta, powinno pozostać tajemnicą - dodaje Okuniewski, który odkrył wyjątkowe dokumenty na strychu jednej ze starych sopockich willi.
Wszystkie znalezione tam listy adresowane były do aktorki. Jej rodzina, która mieszka w sopockiej willi, nie życzy sobie, by podawać jej nazwisko. Dlatego możemy ją nazywać tylko panią M. Do Sopotu przybyli z Kresów w 1945 roku i zajęli dom, należący w czasie wojny do niemieckiego oficera.

- Zaproponowali mi posprzątanie strychu - mówi Okuniewski. - A tam zamiast niemieckich zdjęć, których szukałem, odkryłem pamiętnik, należący do ich nieżyjącej już krewnej - niezbyt sławnej aktorki jednego z kresowych teatrów. W nim ukryto właśnie intymne, odważne listy i wiersze Kazimierza Przerwy-Tetmajera, pełen atencji wiersz Władysława Tatarkiewicza oraz tzw. listy komplementacyjne od wielu innych mężczyzn.
Były tam także zdjęcia i rysunek Tadeusza Styki, przedstawiający małego chłopca. Rodzina aktorki nie zgadza się nadal na publikację tego rysunku i zdjęcia pani M.
- Mogę się tylko domyślać powodów tej decyzji - mówi Zbigniew Okuniewski. - M. należała do znanej szlacheckiej rodziny, której potomkowie nadal żyją. Nie chcą, by kojarzono ich z gorącym romansem, nawet jeśli wybuchł on sto lat temu.

Być może jest to jedynie hipoteza, nie tylko z romansem, ale także z jego skutkami. Znany z wielu miłosnych przygód Tetmajer miał nieślubnego syna, Stanisława Kazimierza. Jako młody człowiek popełnił on samobójstwo. Te informacje są powszechnie znane. Jednak ani jedno źródło autobiograficzne Tetmajera nie podaje nazwiska matki chłopca. Biografowie piszą jedynie, że była ona.. aktorką.

Tymczasem w biograficznym filmie o ostatnich latach życia Tetmajera - "Przeznaczeniu" - decyzją autora scenariusza pojawia się "statystka teatralna Maria Zając", która rodzi poecie syna. Czy jest możliwe, by M. była ową aktorką? Żadne wzmianki w odnalezionych w Sopocie listach nie mówią nic o dziecku. Tylko ten rysunek&...
- Uszanujmy tajemnicę - twierdzi obecny właściciel listów i zdjęć M. - Jej ujawnienie nie zmieni nic w odbiorze wierszy Tetmajera, a przecież one są tu najważniejsze.

Dzieje burzliwych romansów
Dzieje romansów poety wskrzesił w roku 1983 w filmie "Przeznaczenie" Jacek Koprowicz. Początkowo daleka rodzina Tetmajera protestowała przeciw reżyserskiej wizji. Koprowicz mówił zaś: "Wydaje mi się, że mój film jest uczciwy. Odbrązawia biografię poety. Pokazuje cenę, jaką niekiedy płaci się za twórczość".

W filmie Przerwa-Tetmajer ucieka sprzed ołtarza, po czym zawiera znajomość z tajemniczą damą. Wkrótce lekarz stwierdza u poety chorobę weneryczną. W czasie kuracji w sanatorium otacza go wianuszek pięknych wielbicielek. Poeta uwodzi młodziutką Laurę, która staje się jego muzą, po czym jednak zaczyna zdradzać Laurę z wiejską dziewczyną Hanną. Niebawem silne wrażenie wywołuje na nim statystka teatralna Maria Zając.
Po latach Tetmajer schodzi się z kochającą go nadal Hanną, a kiedy któregoś razu udaje się z wizytą do Marii, na progu wita go kilkunastoletni chłopiec - jego syn. Po kolejnych paru latach syn odwiedza ojca, który cierpi na zaburzenia psychicznie, ale usiłuje syna przekonać o dziedzictwie talentu. Syn jednak niszczy napisane utwory i postanawia skończyć z życiem...
Koprowicz pozyskał plejadę znakomitych aktorów. Postać Przerwy-Tetmajera odtworzył Mariusz Benoit. W roli jego syna wystąpił Michał Bajor. Postać Hanny zagrała Anna Dymna, rolę Laury - Katarzyna Figura.
Henryk Tronowicz

Wiersze pisane z miłości

"I ukochałem dumne moje bóle,
I ukochałem dni przeżyte w męce
Szczęściem mi wszystkie byłyby niedole,
Gdybym całował dobre Twoje ręce
(...)
A gdybym wrócił jak zwycięzca dumny
I gdyby wawrzyn zwieńczył mi skronie
Z jednego szczęścia byłbym wówczas dumny
Gdybym całował dobre Twoje dłonie
(...)
(fragment wiersza pióra Kazimierza Przerwy-Tetmajera)

A gdy idziemy każdy swoją drogą,
Spotykające krzyżują się cienie.
Ktoś szedł, cień rzucił miły jak wspomnienie,
Że już go oczy zapomnieć nie mogą
Na niezmierzonej złotych świateł fali.
A kto cień rzucił, minął i szedł dalej

Ktoś tu szedł mimo - i niebaczną dłonią
Z przydrożnych pędów strącił kwiecia deszcze.
Odszedł - a kwiaty spadają jeszcze,
Jeszcze się kiście pod dotknięciem kłonią.
A kto szedł - minął i sam może nie wie
O tej strąconej kwiecistej ulewie
(...)
(fragment wiersza Władysława Tatarkiewicza
z 29.08.09, napisanego w Zakopanem)

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na dziennikbaltycki.pl Dziennik Bałtycki