Jak zapewnić dobrą opiekę osobie w podeszłym wieku

Wobec naszych rodziców i dziadków mamy obowiązki: powinniśmy się nimi zaopiekować, gdy z racji wieku czy choroby nie są w stanie zadbać o siebie samodzielnie. Zdarza się jednak, że nie możemy sprawować tej opieki bezpośrednio. Musimy wtedy wybrać odpowiedni ośrodek opiekuńczy. Taki, by naszemu bliskiemu było w nim jak najlepiej.

Mamy trzy możliwości. Możemy umieścić starszą osobę w:
domu pomocy społecznej (DPS),
zakładzie opiekuńczo-leczniczym (ZOL),
placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom w podeszłym wieku, niepełnosprawnym lub przewlekle chorym, którą roboczo nazwiemy domem seniora.
Kluczami wyboru odpowied-niego miejsca są tu stan zdrowia podopiecznego i zasobność naszego portfela.

Domy pomocy
Domy pomocy społecznej prowadzą instytucje administracji publicznej (miasta na prawach powiatu, powiaty) lub - na ich zlecenie - instytucje niepubliczne, np. kościoły, organizacje społeczne, fundacje.

Zapewnienie opieki w DPS jest świadczeniem z pomocy społecznej, a to znaczy, że przysługuje osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, która nie może samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu. Zatem człowiek zdrowy nie może się w takiej placówce znaleźć.

Do DPS trafiają wyłącznie osoby , które wymagają, by stale nad nimi czuwano. Dopóki jest to możliwe, ośrodek pomocy społecznej, miejski lub gminny (MOPS lub GOPS), stara się zapewniać opiekę w domu. Zawsze to lepiej, jeśli ktoś żyje w swoim otoczeniu niż w najlepszym nawet domu pomocy.
Aby się dostać do DPS, trzeba skontaktować się z pracownikiem socjalnym najbliższej filii MOPS lub GOPS . Wystarczy nawet zadzwonić. Zgłoszenia może dokonać osoba zainteresowana, rodzina, a nawet osoby niespokrewnione.

Pracownik opieki przyjdzie do domu i przeprowadzi wywiad środowiskowy: ustali sytuację społeczną, zdrowotną i bytową osoby wymagającej opieki. To jego obowiązek. Pomoże też w skompletowaniu potrzebnych dokumentów (patrz ramka poniżej), które trzeba złożyć w najbliższej filii MOPS. Decyzja o przyznaniu miejsca w DPS zapadnie w ciągu miesiąca.

Przydział miejsca zależy od rodzaju schorzenia. Są domy dla: osób w podeszłym wieku,
przewlekle somatycznie chorych (w tym obłożnie chorych, leżących), przewlekle psychicznie chorych, dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie,
niepełnosprawnych fizycznie.

Na miejsce w DPS czeka się od trzech miesięcy do nawet 2-3 lat. MOPS zawsze kieruje do domu pomocy społecznej zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania zainteresowanej osoby. Jednak nie ma rejonizacji. Na wniosek zainteresowanego można wydać skierowanie do dowolnej placówki, nawet prowadzonej przez inny powiat, pod warunkiem że jej typ odpowiada stanowi zdrowia osoby potrzebującej pomocy.

Pobyt w DPS jest odpłatny. Koszty mieszczą się między 1,7 a 3,3 tys. zł miesięcznie. Do zapłaty zobowiązani są:
mieszkaniec domu opieki - płaci nie więcej niż 70 proc. swojego dochodu,
małżonek, zstępni (dziecko, wnuk itd.), z zastrzeżeniem, że:
- dochód na głowę w rodzinie jest wyższy niż 250 proc. kryterium dochodowego (tj. 877,50 zł netto na osobę w rodzinie),
- dochód na osobę w rodzinie pozostały po wniesieniu opłaty nie jest niższy niż 877,50 zł,
- dochód na osobę samotnie gospodarującą jest wyższy niż 250 proc. kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej (tj. 1192,50 zł netto),
- dochód osoby samotnie gospodarującej pozostały po wniesieniu opłaty nie jest niższy niż 1192,50 zł, gmina, w której mieszkała starsza osoba skierowana do domu pomocy społecznej.
UWAGA!
Rejestr domów pomocy społecznej położonych w granicach województwa prowadzi wojewoda. Rejestr ten jest corocznie aktualizowany (do 30 czerwca) i ogłaszany w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Zakłady lecznicze
Zakłady opiekuńczo-lecznicze właściwie są szpitalami. Finansuje je Narodowy Fundusz Zdrowia, a pacjent płaci 70 proc. swojej emerytury lub renty miesięcznie. Na każdym oddziale są pielęgniarki i lekarze, którzy pełnią dyżury przez całą dobę.

Aby się tu dostać, trzeba mieć skierowanie od lekarza. Do ZOL kierowane są tylko starsze osoby z określonym schorzeniem, które nie mogą samodzielnie jeść, chodzić, załatwiać potrzeb fizjologicznych.

Podania o przyjęcie do zakładów opiekuńczo-leczniczych rozpatrują wydziały świadczeń socjalnych urzędów miast. Nie ma rejonizacji. Jeśli ktoś otrzyma miejsce w ZOL, ma obowiązek przyjąć je w ciągu najbliższych sześciu miesięcy.

Decyzja o umieszczeniu starszej osoby w ZOL ważna jest przez sześć miesięcy, ale regułą jest przedłużenie pobytu.

O czym warto pamiętać, wybierając zakład opiekuńczo-leczniczy?
Janusz Czekaj, dr nauk med., dyrektor ZOL przy ul. Wielickiej w Krakowie, radzi, by szczególną uwagę zwrócić, czy:
pacjent ma zapewnione nowoczesne leczenie, pełną diagnostykę, odpowiednią opiekę i możliwość specjalistycznych konsultacji w szpitalu,
opieka medyczna jest wystarczająca. Trzeba sprawdzić, ilu jest lekarzy, ile pielęgniarek i opiekunek osób starszych. Standard to ok. 15 pielęgniarek i jeden lekarz na oddział 50-osobowy,
na miejscu jest laboratorium, w którym można szybko zrobić badania,
wyżywienie odpowiada potrzebom podopiecznego - czy zakład korzysta z firmy kateringowej, czy ma własną kuchnię i dietetyka, który planuje, co pacjent je, i czy ma możliwość stosowania zastępczego żywienia dojelitowego.

Warto wiedzieć, że w zakładach opiekuńczo-leczniczych są też tzw. łóżka komercyjne, które kosztują 90 zł za dobę.

Domy seniora
Domy seniora to placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub w podeszłym wieku.

Domy te prowadzone są na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub statutowej. Są to więc zazwyczaj prywatne firmy, które zarabiają pieniądze, prowadząc placówki opiekuńcze. Trafiają tu też osoby zdrowe, które mogą samodzielnie funkcjonować, ale np. są samotne.

Standardy w tych placówkach są mniej rygorystyczne niż w DPS. Za miesiąc trzeba średnio zapłacić 2 tys. zł, ale są i ekskluzywne domy, w których pobyt kosztuje 4-5 tys. zł miesięcznie.
Aby zamieszkać w takim domu, trzeba podpisać umowę cywilno-prawną. W jej zakres wchodzi wynajęcie mieszkania i dodatkowe usługi, np. opieka pielęgniarki, wyżywienie, pomoc w ubieraniu się, myciu, organizacja czasu wolnego.

Rejestry tych placówek prowadzą wojewodowie. Można więc zweryfikować, czy wybrany dom seniora spełnia wymagane prawnie standardy.

Domy seniora zazwyczaj oferują doskonałe warunki mieszkaniowe, czyli małe pokoje z osobną łazienką, telewizorem plazmowym i telefonem oraz specjalne diety i urozmaicony czas wolny.

- Aby sprawdzić taki dom, najlepiej zamieszkać w nim na próbę - radzi Anna Osiek z Domu Seniora Słoneczna Przystań w Libertowie. - Osoby starsze mają swoje upodobania i nawyki. W domu spokojnej starości spotykają się ludzie o różnych charakterach, pochodzący z różnych środowisk, z różnym wykształceniem. O konflikty więc nietrudno. Dlatego najlepiej jest, by przyszły pensjonariusz pomieszkał na próbę i dopiero potem zdecydował się na pobyt stały.

Sprawdź opiekę

Marcin Podbielski, kierownik Oddziału Pomocy Środowiskowej i Stacjonarnej w Urzędzie Wojewódzkim w Krakowie

Domy pomocy społecznej funkcjonują od lat i prowadzone są na wysokim poziomie. Ciągle podnosi się ich standard, a do 2010 r. muszą sprostać rygorystycznym wymogom unijnym.
Prywatne placówki, które zapewniają całodobową opiekę osobom w podeszłym wieku, niepełnosprawnym i przewlekle chorym (tzw. domy seniora) dopiero powstają w Polsce.

Dlatego często oferują niewiele więcej poza bardzo dobrymi warunkami mieszkaniowymi, choć miejsce kosztuje o wiele więcej niż w DPS. Wybierając tzw. dom seniora czy spokojnej starości, trzeba dokładnie sprawdzić, za co płacimy. A zatem: czy jest w nim prowadzona rehabilitacja, czy personel to nie tylko kierownik, ale i odpowiednia liczba opiekunów i pielęgniarek. W prywatnych placówkach często mieszkają np. pensjonariusze z alzheimerem, a nie ma tam wykwalifikowanego personelu. Warto sprawdzić wyżywienie. W DPS-ach są zagwarantowane trzy posiłki dziennie, jeden dodatkowy i dostęp do podstawowych środków żywieniowych przez całą dobę. Koniecznie trzeba zapytać, jak można spędzać wolny czas. Czy są organizowane wycieczki, zajęcia grupowe itp. Dowiedzmy się nie tylko, ile kosztuje ośrodek, ale również co oferuje poza pomieszczeniem. Piękny pokój i telewizor to nie wszystko, czego potrzebuje starsza osoba.

Te dokumenty musisz przygotować

Dom pomocy społecznej
1. Pisemny wniosek o umieszczenie osoby starszej w DPS.
2. Dowód osobisty lub inny dokument potwierdzający tożsamość wnioskodawcy (do wglądu).
3. Kserokopia dowodu otrzymania renty lub emerytury (oryginał do wglądu).
4. Oryginały zaświadczeń potwierdzających dochody rodziny z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku o pomoc.
5. Oryginały zaświadczeń lekarskich o stanie zdrowia kandydata do DPS.
W toku postępowania potrzebne będą także:
1. Rodzinny wywiad środowiskowy.
2. Pisemna zgoda osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego na umieszczenie w DPS, a jeśli nie jest w stanie wydać takiej zgody - postanowienie sądu.
3. Oświadczenie o stanie majątkowym.
4. Oświadczenie o uzyskaniu (lub braku) jednorazowego dochodu w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
5. Rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadzony u osób zobowiązanych do opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, czyli małżonka, zstępnych i wstępnych.
6. Zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia.
7. Opinia dotycząca sprawności psychofizycznej osoby ubiegającej się o skierowanie do DPS.
Przewidywany termin rozpatrzenia wniosku:
nie dłużej niż miesiąc od daty złożenia wniosku.

Zakład opiekuńczo-leczniczy
1. Podanie do wydziału świadczeń socjalnych urzędu miasta lub gminy.
2. Zaświadczenie lekarskie wypełnione przez lekarza pierwszego kontaktu lub przez szpital, w którym przebywa osoba starsza.
3. Wywiad pielęgniarski stwierdzający sytuację zdrowotną i rodzinną.
4. Decyzja ZUS i odcinek renty lub emerytury.
5. Kwalifikacja pielęgniarska do objęcia opieką w zakładzie opiekuńczo-leczniczym.
Przewidywany termin rozpatrzenia podania:
nie dłużej niż miesiąc od daty jego złożenia.

Tzw. dom seniora
1. Dokument stwierdzający tożsamość osoby potrzebującej pomocy (dowód osobisty).
2. Legitymacja ubezpieczeniowa osoby zainteresowanej.
3. Informacja o stanie zdrowia od lekarza rodzinnego.