O urlopie na żądanie

Pracownikowi przysługują cztery dni tzw. urlopu na żądanie w każdym roku kalendarzowym.
Kiedy najpóźniej muszę zgłosić pracodawcy chęć skorzystania z tego urlopu? Czy pracodawca ma obowiązek mi go udzielić? Czy muszę uzasadnić potrzebę chęci skorzystania z urlopu na żądanie?

Zgodnie z przepisem art. 1672 kodeksu pracy, pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym, poza terminem ustalonym w planie urlopów, nie więcej niż cztery dni urlopu w każdym roku kalendarzowym (tzw. urlop na żądanie). Urlop ten jest szczególnym sposobem wykorzystania urlopu wypoczynkowego.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2005 r. (II PK 197/2004; OSNP 2005/17 poz. 271) stwierdzono, że termin rozpoczęcia urlopu na żądanie ustalany jest tylko przez pracownika i tylko od niego zależy, czy chce wykorzystać czterodniowy urlop w całości, czy podzielić go na części. Celem przepisu art. 1672 kodeksu pracy jest umożliwienie pracownikowi załatwienia spraw osobistych w terminie dla niego dogodnym bez konieczności informowania o nich pracodawcy. Nie ma konieczności uzasadniania przez pracownika żądania o udzielenie mu urlopu w ww. trybie.
Urlop na żądanie może być udzielany w związku z chęcią załatwienia przez pracownika spraw osobistych lub rodzinnych czy też w związku z chęcią krótkiego wypoczynku związanego z przemęczeniem pracownika. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu jego rozpoczęcia.

Zgłoszenie może zostać dokonane osobiście, telefonicznie lub drogą elektroniczną. W przypadku nieskutecznego dostarczenia wiadomości o zamiarze skorzystania przez pracownika z urlopu na żądanie, nieobecność zostanie potraktowana jako nieusprawiedliwiona. Nieobecność w pracy po zgłoszeniu przez pracownika żądania udzielenia opisywanego urlopu, na które pracodawca nie udzielił odpowiedzi, nie uzasadnia rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia (wyrok SN z 26 stycznia 2005 r., II PK 197/2004; OSNP 2005/17 poz. 271).

Łączny wymiar tzw. urlopu na żądanie nie może przekroczyć w roku kalendarzowym czterech dni, niezależnie od liczby pracodawców, z którymi pracownik pozostaje w danym roku w kolejnych stosunkach pracy. Jeżeli pracownik wykorzystał cztery dni omawianego urlopu u jednego pracodawcy i w tym samym roku zmienił zakład pracy, u nowego pracodawcy urlop na żądanie nie przysługuje. W świadectwie pracy pracodawca zamieszcza wzmiankę o udzieleniu w ostatnim roku zatrudnienia urlopu wypoczynkowego na żądanie oraz wzmiankę o wymiarze udzielonego w tym trybie urlopu. Jeżeli w danym roku kalendarzowym pracownik nie wykorzysta przysługującego mu urlopu na żądanie, urlop ten staje się w następnym roku kalendarzowym normalnym urlopem wypoczynkowym, z którego pracownik będzie korzystał na zasadach ogólnych.

Pracodawca co do zasady nie może odmówić urlopu na żądanie. Odmowa może być usprawiedliwiona sytuacją wyjątkową, np. korzystaniem przez pracownika ze swojego prawa w sposób sprzeczny z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub z zasadami współżycia społecznego. Pracodawca może powołać się na sprzeczność jego wykorzystania z zasadą dbałości o dobro i mienie pracodawcy. Pracodawca może także odwołać pracownika z urlopu na żądanie przy spełnieniu przesłanek zawartych w kodeksie pracy. Na podstawie art. 282 § 1 pkt 2 k.p., pracodawca może zostać ukarany karą grzywny w przypadku nieuzasadnionego nieudzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego (w tym urlopu na żądanie).