Co Kaszubi wiedzą o Śląsku, a Ślązacy o Kaszubach?

Z tych słów wyłania się historyczna prawda - że obie grupy musiały odnaleźć sposób na życie między dwiema kulturami - sielankową słowiańską i ekspansywną niemiecką.

Co Ślązacy wiedzą i myślą o Kaszubach?
Wytypowaliśmy miejsca porównywalne wielkością do tych, gdzie nasz dziennikarz przepytywał Kaszubów. Udaliśmy się zatem do Cieszyna, Toszka i Szonowic na Raciborszczyźnie. W naszej zabawie udział wzięli Jan Machała, cieszynianin z krwi i kości, emerytowany policjant, aktywny działacz cieszyńskiego oddziału PTTK, Rafał Kucharczyk z Toszka, rodowity Ślązak, oraz Helmut Dudek, 75-letni mieszkaniec wsi Szonowice, emerytowany górnik kopalni Marcel.

Wróćmy jednak na Kaszuby. Nasze badania przeprowadziliśmy tam również na niereprezentatywnej, za to bardzo serdecznej i rozmownej grupie mieszkańców Kościerzyny, Sulęczyna i Zdunowic. Zaznaczamy, że nasze ankiety nie mają naukowego charakteru, a raczej są formą zabawnej obserwacji.
Podczas jej przygotowywania od Kaszubów usłyszeliśmy m.in., że wybitnym Ślązakiem jest Gienek Loska** (zwycięzca telewizyjnego programu "X Factor"), śląskie barwy to czerń i biel, a stolica regionu mieści się w… - We Wrocławiu chyba - mówi Elżbieta Rybak, mieszkanka Sulęczyna. Dodaje, że turystów ze Śląska na Kaszubach spotyka co roku. Chętnie ich gości.

Przeczytaj także:Nic tak nie sprzyja tabace, jak zakazy

- Sosnowiec. Jo, moja kuzynka ma męża stamtąd i on cały czas o tym Sosnowcu opowiada - dodaje Darek Gruchała ze Zdunowic. - Flaga śląska? Czarno-żółta? Na pewno coś z czarnym.
Wśród Kaszubów są i tacy, którzy uważają, że eksportowymi potrawami kuchni śląskiej są pyzy, pyry lub… bimber, który pędzono ponoć w Siemianowicach. Ale cenią też jednak piwo tyskie, kiełbasę śląską i filmy Kazimierza Kutza. - Dawno temu je oglądałem, w życiu na Śląsku nie byłem, ale jeśli Kutz prawdę nakręcił, to znaczy, że Kaszubi ze Ślązakami wiele wspólnego mają. Uczciwi, religijni, rodzinni.

Tak jak i my - uważa Czesław Mączka z Kościerzyny.
Pierwsze skojarzenie związane ze Śląskiem? - No, kopalnie, górnicy, strajkowanie - mówi Gruchała.
Andrzej Szulc z Kościerzyny o Ślązakach rozmawia chętnie, bo wspomnienia o nich ma jak najlepsze. W latach 80. poznał ich wielu w wojsku, gdzie wspólnie z Hanysami żywił głęboką niechęć do warszawiaków i szczecinian. Z tamtych czasów pamięta, że cukierki to po śląsku bombony. Gdy Kaszubi mówią "jo", odpowiadając twierdząco na pytanie, to Ślązacy powiadają: "ja". - Hanysy przywozili bimber z Siemianowic. Dziś jak myślę "Śląsk", przypominam sobie te imprezy - opowiada Andrzej, po czym pyta: "A chcesz może ruchankę?". Na moje szczere zdziwienie i ciekawość odpowiada zawadiackim uśmiechem spod wąsa: "Ruchanki to takie nasze racuchy drożdżowe smażone na patelni. A co myślałeś?".

**

Kaszub z Kościerzyny wie, że główne miasto Śląska to Katowice. A jakie miasto jest stolicą Kaszub? Jeśli ktoś myśli, że to Kartuzy, niech lepiej nie mówi tego w Kościerzynie. Przez lata o tytuł stołeczny walczy 7 miast i spór ten nie jest rozstrzygnięty.
Kaszubi wiążą ze Śląskiem Edwarda Gierka. - A ja myślałam, że on z Warszawy był - mówi Grażyna Kafarska** z Kościerzyny. Na pytanie o Gierka Ślązaka jej znajomy odpowiada: "A kim mógł być, jak nie Ślązakiem? Murzynem?".

Ukształtowało nas życie na pograniczu kultur
Rozmowa z prof. Brunonem Synakiem, socjologiem z Uniwersytetu Gdańskiego

Co łączy Kaszubów i Ślązaków?
Historycznie zostaliśmy ukształtowani przez wpływy niemieckie, wcześniej przez zabory pruskie i to być może miało wpływ na bardzo realistyczne podejście obu grup do życia. Są to mało romantyczne wizje. Życie na pograniczu kultury słowiańskiej i germańskiej spowodowało zwrócenie się ku lokalnej, regionalnej ojczyźnie i szukanie tam swoich korzeni. Mała ojczyzna była niezwykle silnym bastionem swojskości, miejscem identyfikacji. Z tego wyrosło bardzo mocne przywiązanie do rodziny, dziedzictwa kulturowego, języka, obyczajowości. Można nawet mówić o familiocentryzmie. Rodzina dawała poczucie stabilizacji.

Dzielą nas kilometry i warunki naturalne.
Różnimy się sposobem życia. Śląsk to kopalnie, praca mężczyzn w trudnych warunkach, świadomość szczególnej społecznej roli dla innych, dla całego kraju. Ślązacy mają też mocniej zakorzenione dążenie do autonomiczności, któremu dają zewnętrzny wyraz.
Kaszubi cenią ziemię, wodę w postaci morza i jezior. Wykorzystują je, by zapewnić byt sobie i rodzinie. Ten bliski kontakt z naturą ukształtował też kaszubską duszę i osobowość. Kaszubi szanują swoją ziemię żywicielkę.
Janina Stefanowska

Przeczytaj także:Nic tak nie sprzyja tabace, jak zakazy

O wiedzę Kaszubów na temat Ślązaków Marcin Zasada pytał m.in. Andrzeja Szulca z Kościerzyny

Myślisz Kaszuby, mówisz...
Język, gwara, folklor (inne odpowiedzi: Północ, Pomorze Gdańskie, ciężko ich zrozumieć, mają dziwny język).

Jakie miasto jest stolicą Kaszub?
Gdańsk albo Koszalin.

Jakiego wybitnego Kaszuba potrafisz wymienić?
Żaden z naszych rozmówców nie wymienił nikogo.

Najbardziej znane danie kuchni kaszubskiej to...
Dokładnie nie wiem, ale pewnie jakiś placek. Niedawno coś gotowali na Ka-szubach (inna odpowiedź: Chyba truskawki są popularne. Donald Tusk promował je w Unii Europejskiej).

Czy Kaszubi mają podstawy, by deklarować własną narodowość?
Dwie osoby odpowiedziały twierdząco, trzeci ankietowany jest jej zdecydowanym przeciwnikiem (Nie jestem za takimi ruchami, które chcą odłączenia się Kaszub czy Śląska od Polski).

Kiedy istniało Wolne Miasto Gdańsk?
Między I a II wojną światową (wiedziała cała trójka).

**

**

O wiedzę Ślązaków na temat Kaszubów Justyna Toros pytała m.in. Rafała Kucharczyka z Toszka

Myślisz Śląsk, mówisz…
Hanysy (inne odpowiedzi: piwo tyskie, kopalnie, górnicy, kiełbasa [śląska - bardzo popularna na Kaszubach, tzw. śląska swojska], strajkowanie, bimber z Siemianowic).

Jakie miasto jest stolicą aglomeracji śląskiej?
Katowice (inne odpowiedzi: Wrocław, Sosnowiec).

Jakiego wybitnego Ślązaka potrafisz wymienić?
Kazimierz Kutz (inne odpowiedzi: Edward Gierek, "Włodek" Lubański, Gienek Loska).

Najbardziej znane danie kuchni śląskiej to:
Pyzy śląskie (inne odpowiedzi: pyry, śląska kiełbasa, wodzianka, kaszanka).

Czy Ślązacy mają podstawy, by deklarować swoją narodowość?
Polak to Polak, Ślązak to też Polak i koniec (inne odpowiedzi: "narodowość śląska?! Daj pan spokój!"; "to dziennikarze i politycy tworzą takie głupie podziały"; "może i tak, ale bez pitolenia o odłączeniu się od Polski").

W jakich czasach Śląsk miał autonomię?
Miał autonomię?! (inne odpowiedzi: "To prowokacja?", różne odmiany zdziwienia wyrażanego w stylu "nie mam pojęcia").