Niesłabnącą popularnością cieszą się wciąż wakacje w ciepłych krajach, organizowane przez biura podróży. Coraz więcej Polaków kręci jednak nosem na pięciogwiazdkowe hotele, posiłki w restauracji, baseny i hotelowe plaże i decyduje się na zwiedzanie tropikalnego kraju na własną rękę. Obojętne jednak, czy w grupie, czy solo, zawsze przed egzotyczną podróżą warto sprawdzić, jakie zdrowotne pułapki tam na turystów czyhają.
Uwaga - nie wystarczy tylko poszperać w internecie czy popytać znajomych. Do wakacji w kraju innej strefy klimatycznej trzeba się odpowiednio przygotować. Jak? - radzą nasi eksperci - dr med. Andrzej Kotłowski, prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Morskiej, Tropikalnej i Podróży, oraz dr Leszek Mayer, specjalista medycyny morskiej i tropikalnej z Przychodni Medycyny Pracy i Chorób Tropikalnych UCMMiT w Gdyni.
Zaplanuj wizytę w poradni
Turysta, który zdecydował się wydać kilka tysięcy złotych na wakacje, nie powinien oszczędzać na wizycie u lekarza, zajmującego się badaniami osób wyjeżdżających i powracających z tropiku. Udzielona przez niego pełna porada (z objaśnieniem ryzyka) kosztuje 60 zł.
Może to być lekarz specjalista medycyny tropikalnej, specjalista w zakresie chorób zakaźnych, ewentualnie specjalista medycyny transportu, ale zajmujący się tymi zagadnieniami. Doradzi m.in.:
jak skompletować apteczkę przed wyjazdem do określonego kraju,
ułoży optymalny plan szczepień dostosowany do charakteru wyjazdu i regionu świata, do którego się wybieramy,
jeśli trzeba - zleci profilaktykę przeciwmalaryczną.
Jeśli tylko chcemy się zaszczepić - wizyta kosztować nas będzie 30 zł, nie licząc kosztu szczepionek.
Gdzie szukać lekarza
W Pomorskiem opiekę nad takimi turystami sprawuje Przychodnia Medycyny Pracy i Chorób Tropikalnych (adres i telefon znajdziesz w dalszej części poradnika). Wizyta kosztuje 60 zł.
Wizytę u lekarza najlepiej zaplanować na 6-8 tygodni przed wyjazdem, w przeciwnym razie szczepionki zaczną nas chronić zbyt późno lub nie zdążymy wykonać wszystkich zalecanych szczepień. Jeżeli na wyjazd (najczęściej z biurem podróży) decydujemy się w ostatniej chwili i na zalecane szczepienia nie ma czasu, warto szczegółowo wypytać specjalistę o zasady profilaktyki, a w trakcie wakacji ściśle ich przestrzegać.
Nie wyjeżdżaj chory
UWAGA! Trzeba wiedzieć, że zmiana klimatu na gorący, tropikalny, obniża odporność organizmu!
Dlatego przed wyjazdem powinieneś wyleczyć zęby, zatoki, przewlekłe zapalenia gardła, a więc pozbyć się ognisk zapalnych, bo to grozi nawet rozwojem sepsy. Nie licz więc, że słoneczko i ciepło cię uzdrowi.
Dalsza część poradnika na kolejnej stronie
Wizyta po powrocie
Po powrocie z kraju tropikalnego, nawet gdy nic nam nie dolegało i nie dolega, warto wybrać się do poradni po raz drugi i wykonać podstawowe badania, jak badanie kału.
Malaria, choroby pasożytnicze, choćby ameboza - mogą przez wiele tygodni po powrocie turysty z wakacji nie dawać żadnych objawów.
UWAGA! Jeżeli w ciągu roku od wyjazdu źle się poczujesz, zawsze zgłoś lekarzowi, że byłeś na urlopie np. w Tajlandii.
Ubezpiecz się
Planując wyjazd do ciepłych krajów, koniecznie się ubezpiecz. Zanim wybierzesz ofertę, dokładnie przeczytaj umowę: sprawdź, czy przewidywany zakres odszkodowania obejmuje choroby nabyte w tropiku, czy gwarantuje ci leczenie w szpitalu i transport do kraju! Jeżeli ubezpieczenie zagwarantowane ci przez biuro turystyczne nie uwzględnia takiej opcji, wykup sobie dodatkowe ubezpieczenie. To wydatek rzędu kilkudziesięciu złotych, ale zdrowie jest bezcenne.
Specjaliści medycyny tropikalnej godzinami mogą opowiadać dramatyczne historie turystów, którzy to zlekceważyli.
Żółta książeczka
To potoczna nazwa Międzynarodowego Świadectwa Szczepień. Aktualnie - według międzynarodowych przepisów - obowiązkowe jest szczepienie przeciw żółtej gorączce w wybranych krajach, głównie Ameryki Południowej i Afryki Subsaharyjskiej.
Drugim szczepieniem obowiązującym z punktu widzenia międzynarodowych przepisów sanitarnych jest
szczepienie przeciw meningokokowemu zapaleniu mózgu (wymagane przez administrację Arabii Saudyjskiej i Sudanu). Szczepionkę warto też przyjąć przed wyprawą do Afryki Równikowej i w niektóre regiony Środkowego i Dalekiego Wschodu. Jakie - doradzi lekarz.
Niektóre kraje ze względu na swoje własne przepisy sanitarne również żądają szczepienia (np. przeciw cholerze czy meningokokowemu zapaleniu mózgu ) od osób wjeżdżających ze stref zagrożonych lub przebywających tranzytowo w strefach podejrzanych.
UWAGA! Przebyte szczepienia powinny być odnotowane w "żółtej książeczce", podpisane i opieczętowane przez uprawnionego lekarza. Ich brak może narazić na kłopoty; zakaz wjazdu, szczepienie na granicy, żądanie łapówki.
Ponadto przeciw niektórym chorobom warto się zaszczepić (czytaj poniżej), choć nie ma obowiązku. Warto skorzystać ze szczepień zalecanych przez lekarzy, dobierając je w zależności od zagrożeń, jakie występują w danym kraju.
Dalsza część poradnika na kolejnej stronie
Szczepienia zalecane
Szczepienia są najlepszym sposobem ochrony przed wieloma chorobami, rozpowszechnionymi w krajach klimatu gorącego. Świadomy turysta powinien skorzystać z wielu zalecanych szczepień, bo większość tych chorób może się nam przytrafić również w Polsce, choć ryzyko jest tu kilkadziesiąt lub kilkaset razy mniejsze, choćby ze względu na o niebo lepszy stan sanitarny. W krajach rozwijających się znacznie częściej występują takie choroby jak: choroba Heinego-Medina, tężec, błonica, odra, świnka czy różyczka.
Do szczepień zalecanych należą:
szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, czyli żółtaczce pokarmowej,
szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, czyli żółtaczce wszczepiennej.
W zależności od długości pobytu, charakteru pobytu, rodzaju kontaktów z ludnością tubylczą, warunków, w jakich będzie się przebywało - należy rozszerzyć lub zawęzić wachlarz dalszych szczepień, do których należą:
szczepienie przeciw tężcowi
szczepienie przeciw durowi brzusznemu
szczepienie przeciw odrze - bardzo istotne nie tylko dla dzieci, ale i dla dorosłych!
UWAGA! Dzikie szczepy odry w Afryce są niebezpieczne dla zdrowia i życia człowieka.
W Polsce odra jest chorobą łagodną, ale jeżeli zachorujemy na nią w którymś z krajów Afryki Subsaharyjskiej, to ryzyko jest bardzo poważne. Tam na odrę możemy umrzeć.
szczepienie przeciw polio - chorobie Heinego-Medina.
W Europie tej choroby nie mamy, ale nadal występuje ona w ośmiu krajach na świecie. W niektórych krajach Azji i Afryki (Pakistan, Afganistan, Bangladesz, Zambia, Tanzania, Republika Środkowo-Afrykańska) nadal jest to problem. UWAGA! Każda osoba udająca się do strefy klimatu tropikalnego; do krajów rozwijających się, mająca powyżej 35 lat, powinna się zaszczepić przeciw chorobie Heinego-Medina. Odporność, którą nabyła podczas szczepienia w dzieciństwie, w tym okresie życia już wygasła!
Szczepienie przeciw cholerze ma krótki okres ważności - 6 miesięcy i nie zawsze zabezpiecza przed zachorowaniem, choć na pewno łagodzi objawy choroby.
Przestrzegamy - szczepienie przeciw cholerze daje niektórym złudne poczucie bezpieczeństwa; "Jestem zaszczepiony, więc nie muszę uważać". Z cholerą możemy sobie w dużej mierze poradzić sami, pod warunkiem, że nie jesteśmy w ognisku hiperendemii, czyli tam, gdzie choroba wciąż się tli. Wystarczy, że rygorystycznie przestrzegać będziemy zasad reżimu sanitarnego:
pić płyny przegotowane, spożywać żywność przetworzoną,
używać tylko swoich ręczników,
w toaletach publicznych - korzystać z jednorazowych podkładek na deskę itd.
- Leczyłem setki chorych na cholerę - przyznaje dr Andrzej Kotłowski. - Miałem więc wiele dowodów na to, że człowiek zaszczepiony zaczyna zachowywać się w sposób ryzykowny.
Dalsza część poradnika na kolejnej stronie
Jak ustrzec się malarii
Malaria jest chorobą bardzo rozpowszechnioną w tropiku, występuje w ponad 110 krajach. 40 proc. ludności świata żyje na terenach, gdzie występuje malaria. Rocznie choruje na nią ok. 400 mln ludzi na świecie, głównie osób, które nie stosują środków zapobiegawczych. Na malarię nie ma szczepionki. Roznosi ją komar widliszek - Anopheles, który poprzez ukłucie wprowadza do organizmu człowieka pasożyta malarii - zarodźca.
UWAGA! Najwcześniej po siedmiu dniach od zarażenia pojawia się gorączka, dreszcze, zlewne poty, bóle głowy i kończyn, czasem wymioty, rzadko biegunka. Zdarza się, że objawy udaru cieplnego maskują zarażenie. Malaria powoduje rozpad czerwonych ciałek krwi i uszkodzenie wątroby. Bywa chorobą śmiertelną.
W zależności od regionu, do którego turysta się wybiera, trzeba dobrać mu indywidualnie lek podawany profilaktycznie. Np. w Algierii malaria występuje tylko w paru miejscach, ale już w Kenii czy w Indiach praktycznie na całym obszarze. Leki, które zabezpieczają turystę w jednym regionie, nie działają w innym. Lekarze z Poradni Chorób Zakaźnych, Pasożytniczych i Tropikalnych na bieżąco monitorują sytuację i doskonale wiedzą, jaką profilaktykę zalecić turyście.
Większość leków na malarię trzeba zacząć przyjmować w przededniu wyjazdu lub tydzień przed wyjazdem. Zażywa się przez cały okres pobytu i przez cztery tygodnie po powrocie! To bardzo ważne, bo niektórzy turyści po powrocie do kraju przestają brać leki. To błąd.
Leki przeciwmalaryczne nie zapobiegają bowiem zakażeniu malarią, a tylko zapobiegają rozwojowi poszczególnych postaci tego pasożyta. Okażą się skuteczne pod warunkiem, że turysta będzie je po powrocie przyjmować jeszcze przez miesiąc, tylko niektóre krócej - do 7-10 dni. Tylko tym sposobem można unieszkodliwić zarodźce malarii, które zagnieździły się w organizmie.
Unikaj komarów
Nie tylko ze względu na malarię, ale i wiele innych chorób powinniśmy zdecydowanie unikać ukłuć komarów - apeluje dr Andrzej Kotłowski. Komary kłują prawie wyłącznie po zachodzie słońca.
Dlatego wieczorem i nocą należy:
nosić długie spodnie i koszule z długimi rękawami, skarpety i zakryte buty, kapelusz na głowę
chronić szczególnie okolice kostek i spryskiwać odzież środkami owadobójczymi
na skórę (oraz włosy!) trzeba rozpylać repelenty lub stosować kremy czy żele odstraszające komary
jeżeli w sypialni nie ma siatek na oknach lub urządzeń klimatyzacyjnych, powinno się spać pod moskitierą impregnowaną środkiem owadobójczym, ewentualnie godzinę przed snem spryskać pomieszczenia insektycydem, czyli środkiem owadobójczym
aerozole typu Raid, spirale dymne, lampy UV lub urządzenia emitujące ultradźwięki także odstraszają komary.
Komary i meszki przenoszą również chorobę pierwotniako-wą - leiszmaniozę, gorączki krwotoczne, filariozę, różne zakażenia wirusowe, bakteryjne i pasożytnicze.
UWAGA! Leiszmanioza występuje m.in. w Egipcie, we Włoszech, Hiszpanii, Portugalii, Turcji i Chorwacji. Szczególnie osoby seropozytwne, czyli zakażone wirusem HIV, nie powinny tam jeździć bez zabezpieczenia przeciw ukłuciom komarów, gdyż dla nich np. leiszmanioza czy inna choroba tropikalna może być bardzo groźna.
Żelazne zasady
Na niektóre choroby nie ma szczepionek, można ich jednak uniknąć, przestrzegając pewnych zasad:
W pierwszych dniach pobytu stopniowo dawkuj sobie słońce (w kapeluszu i okularach przeciwsłonecz-nych). Używaj kremów z filtrami. Noś lekką, bawełnianą bieliznę. Daj sobie czas na aklimatyzację.
Nigdy nie chodź boso. Na plaży noś sandały, na ulicy zamknięte obuwie. Kładź się na grubym ręczniku, na macie lub na leżaku. Nigdy na gołej ziemi. Możesz złapać robaki jelitowe, pchły piaskowe itp.
Nie kąp się (nie myj też rąk ani nóg) w żadnym naturalnym zbiorniku słodkiej wody, o którym nie wiesz, że jest absolutnie bezpieczny. Możesz zachorować na schistosomozę, chorobę powodowaną przez robaki, których larwy wnikają przez skórę.
Kąp się tylko w morzu i basenach.
Kąpiąc się w morzu, unikaj meduz, korali, jeżowców i ryb z kolcami jadowymi - za pomocą obuwia z mocną podeszwą.
Pij minimum 4 l płynów na dobę, unikając napojów gazowanych. Ciemna barwa moczu to pierwszy sygnał, że pijesz za mało.
Nie rezygnuj z soli, odstaw alkohol
Przestrzegaj reguły "zagrzej, ugotuj, obierz ze skóry lub zapomnij o tym" i unikaj: potraw surowych, niedogotowanych owoców morza, sałaty, surowych warzyw, owoców, których nie możesz obrać własnoręcznie, lodów, budyni, zimnych przekąsek, posiłków w tanich jadłodajniach.
Nie pij wody z kranu, nie myj nią zębów, unikaj kostek lodu, wspólnych ręczników w toalecie. Tylko tak możesz uniknąć biegunki podróżnych.
Apteczka podróżnych
Jej wielkość powinna uwzględniać cel, czas trwania, styl podróży i liczbę osób, z którymi będziesz spędzać urlop w ciepłym kraju.
Powinna zawierać:
opatrunki jałowe i środki odkażające (rivanol, wodę utlenioną w tabletkach)
termometr lekarski w odpornym na uszkodzenia futerale, małe nożyczki, pincetę do usuwania ciał obcych, grzałkę do zagoto-wania wody lub wodny filtr, tabletki odkażające wodę.
Lekarz, do którego zgłosisz się przed wyjazdem, poradzi Ci, jakie leki warto ze sobą zabrać. W apteczce muszą się znaleźć preparaty, które przyjmujesz stale lub okresowo w domu. Uwaga! Być może w gorącym klimacie trzeba będzie zmienić ich dawkowanie.
Do apteczki trzeba często (w zależności do jakiego kraju wyjeżdżasz) zapakować leki stosowane w profilaktyce malarii, repelenty (środki odstraszające owady stosowane na skórę) oraz tzw. insektycydy, czyli środki owadobójcze.
Ponadto - kremy chroniące przed słońcem (z filtrem powyżej 20), środek przeciw reakcjom na ukłucia owadów.
Na choroby przewodu pokarmowego: lek hamujący biegunkę, ewentualnie antybiotyk, gastrolit (pomoże odzyskać utracone w czasie biegunki elektrolity oraz wodę)
Na przeziębienia: krople do nosa, tabletki do ssania, środek przeciwkaszlowy.
Środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe
Środek przeciw nudnościom, wymiotom i chorobie lokomocyjnej
Lek zalecany w przypadkach reakcji alergicznych, np. na ukąszenia owadów.
Na podrażnienia spojówek - krople do oczu
Dalsza część poradnika na kolejnej stronie
Co to za choroby
Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A) występuje praktycznie na całym świecie, szczególnie w krajach rozwijających się, o niższym poziomie sanitarnym. Zakażenie następuje drogą pokarmową. Zachorowaniu sprzyja też bliski kontakt z osobami zakażonymi we wczesnym bezobjawowym okresie choroby. W Polsce dostępne są szczepionki przeciw WZW A lub skojarzone WZW A+B, które podawane są w cyklu kilku iniekcji, a odporność wytwarza się po drugiej dawce.
Dur brzuszny występuje głównie w Azji i Afryce. To ostra choroba zakaźna, wywołana przez bakterie. Zakażenie następuje przez spożycie wody i/lub zakażonych pokarmów. W przenoszeniu zakażenia istotną rolę odgrywają muchy. Po 10-14 dniach od zakażenia pojawia się wysypka, wysoka gorączka do 40 st. C, zaparcie bądź biegunka. W zapobieganiu istotne są szczepienia i przestrzeganie zasad higieny.
Tężec - do zakażenia dochodzi przez zanieczyszczenie rany glebą lub kurzem. Po ok. 7-10 dniach występują napady skurczu mięśni. W zapobieganiu konieczne jest podanie anatoksyny tężcowej oraz zasada, że po 28 roku życia należy powtórzyć szczepienie.
Cholera występuje na Bliskim Wschodzie, Afryce, Ameryce Płd. Wywoływana jest przez przecinkowca cholery, przenoszonego przez wodę, żywność. Z reguły w 2-3 dni po zakażeniu pojawiają się wymioty, nasilona i obfita biegunka z "ryżowymi" wypróżnieniami. Choroba prowadzi do skrajnego osłabienia, wzmożonego pragnienia, bólów mięśni, bezmoczu. Brak pomocy doprowadza w końcu do zgonu.
Gorączka Denga występuje w większości krajów tropikalnych. Ostra choroba wirusowa przenoszona przez komary. Objawia się po 5-10 dniach napadami gorączki, bólami stawów, mięśni i gałek ocznych, wysypką krwotoczną.
Zimnica, malaria występuje w Azji, Afryce, Ameryce Płd. i Środkowej, na niektórych wyspach Oceanii. Przenoszona jest przez komary. Przebieg choroby charakteryzuje się napadami zimnicznymi, narastającą gorączką 40 st. C, z nasilającymi się dreszczami. Po paru godzinach następuje gwałtowny spadek temperatury, z potami i osłabieniem. Napady prowadzą do niedokrwistości, osłabienia, powiększenia śledziony.
Żółta febra występuje w Ameryce Płn. i Płd., Afryce. Jest chorobą przenoszoną przez komary. Objawia się gorączką, krwawymi wybroczynami, uszkodzeniem serca, niewydolnością nerek, uszkodzeniem wątroby.
Schistosomatoza (bilharcjo-za) występuje w Afryce i krajach arabskich, a wywołują ją pasożytnicze przywry atakujące wątrobę, pęcherz moczowy i jelito grube. Przenoszą ją m.in. ślimaki. Inne, rzadziej spotykane choroby tropikalne to: leiszmanioza, filarioza i jaglica.
Cennik szczepionek
szczepionka przeciw durowi brzusznemu, typhim vi, cena 190 zł
szczepionka tężcowa adsorbowana tt, szczepionka tężcowa adsorbowana tt o, 5 ml, cena 32 zł
szczepionka tężcowo-błonicza adsorbowana td, td-pur, cena 40 zł
szczepionka przeciw grypie (razem z kwalifikacją lekarską do szczepienia), vaxigrip, cena 35 zł
szczepionka przeciw odkleszczowemu zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, fsme immun 0,5 ml, cena 110 zł
szczepionka przeciw odrze, śwince, różyczce, mmr, cena 130 zł
szczepionka przeciw wzw typu a, avaxim, cena 155 zł
szczepionka przeciw wzw typu b (rekombinowana, z możliwością podawania w schemacie przyspieszonym 0-7-21), engerix b 20, cena 70 zł
szczepionka przeciw żółtej gorączce, stamaril, cena 200 zł
szczepionka przeciw wzw typu a+b, twinrix, cena 175 zł
szczepionka przeciw poliomyelitis inaktywowana, imovax polio 0,5 ml, cena 90 zł
szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i poliomyelitis, dultavax 1d (0,5 ml), cena 110 zł
szczepionka przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi i poliomyelitis, boostrix polio, cena 130 zł
szczepionka przeciw wściekliźnie, rabipur, cena 130 zł
szczepionka przeciw ospie wietrznej, varillix, cena 230 zł
szczepionka przeciw tężcowi, błonicy, krztuścowi, adacel, cena 110 zł
szczepionka przeciw cholerze (doustna), dukoral, cena 160 zł
szczepionka przeciw meningokokom grupy a, c, w135 i y, menveo, nimenrix, cena 250 zł
szczepionka przeciwko japońskiemu zapaleniu mózgu (na zamówienie), ixiaro, cena 320 zł
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
