Zdrowie. Jak czytać wyniki badań? Sprawdź! [PORADNIK]

Czytaj też: Warto zgłaszać się na badania profilaktyczne! Rozmowa z dr. Maciejem Ziętkiewiczem

Konieczność odebrania wyników badań jest dla wielu z nas stresująca, bo nie potrafimy "odczytać" na wydruku cyfr, literek i znaczków. I choć prawidłowo zinterpretować te wyniki potrafi tylko lekarz, świadomość, że "mieścimy się" w normie, oszczędzi wielu niepotrzebnych nerwów i pozwoli spokojnie czekać na termin wizyty u lekarza.

Proponujemy więc skorzystać z naszej ściągi. Przestrzegamy jednak - norm poszczególnych wyników nie należy traktować jako wyroczni, a odchyleń brać za objaw poważnej choroby. Prawidłowo zinterpretować potrafi je tylko lekarz!

To - najprościej mówiąc - oznaczenie poziomu poszczególnych składników krwi. Badanie jest bardzo proste, ukłucie może mało przyjemne, ale dostarcza wielu informacji o kondycji układu krwionośnego i niemal wszystkich narządów organizmu. Pozwala z niewielkiej ilości krwi wykryć np. anemię, stany zapalne, choroby krwi.

Badanie trzeba wykonać na czczo, nie można jeść i pić przynajmniej przez sześć godzin wcześniej. Przez 24 godziny przed badaniem nie należy też pić alkoholu. Obraz krwi może być sygnałem, że trzeba wykonać jeszcze inne badania. Ogromny wpływ na wyniki badania krwi ma tryb życia, jaki prowadzimy. Morfologia może odbiegać od normy np. u osób pracujących fizycznie (więcej mają krwinek czerwonych) czy kobiet w ciąży (pierwszym sygnałem może być wyższy poziom białych ciałek).

WAŻNE: Morfologię krwi trzeba powtarzać raz w roku i to bez wyraźnej przyczyny!

RBC - czerwone ciałka krwi, czyli erytrocyty
Podstawowy składnik krwi, to one nadają jej czerwony kolor. Odpowiadają za transport tlenu i dwutlenku węgla w organizmie. Żyją 120 dni, potem są niszczone w śledzionie. Są stale produkowane przez nasz szpik kostny.

Norma

• w granicach od 4,0 do 5,0 T/L (4,0-5,0 mln/ul) u kobiet i 4,5-5,5 T/L (4,5-5,5 mln/ul) u mężczyzn. Zbyt mała liczba czerwonych krwinek może świadczyć o niedokrwistości.
• w ciąży - poziom krwinek czerwonych może spadać, szczególnie pod koniec ciąży, często poniżej 3,5 T/L (3,5 mln/ul).

WBC - skrót ten oznacza białe ciałka krwi, czyli leukocyty
Ich głównym zadaniem jest obrona organizmu przed wirusami i bakteriami. Są one bardzo ważnym elementem układu odpornościowego. Wzrost liczby białych krwinek we krwi to leukocytoza, natomiast spadek to leukopenia. Wynik powyżej normy może sygnalizować np. stan zapalny w organizmie, zakażenie, dnę moczanową, a nawet chorobę nowotworową, choć leukocytoza nie zawsze jest objawem choroby. Krwinek białych przybywa nam np. latem, gdy jest wysoka temperatura.

Obniżona liczba leukocytów może sygnalizować przewlekłe choroby krwi i szpiku kostnego, ostre i przewlekłe zatrucia takimi substancjami jak rozpuszczalniki, kleje, farby olejne, leki. Może oznaczać ciężkie zakażenie organizmu - najczęściej wirusowe, niedobory witamin (np. B12), choroby powodujące powiększenia śledziony, ciężkie niedożywienie, przewlekły stres. Występuje podczas chemioterapii nowotworów, po naświetleniach rentgenowskich.

Norma

• 4,0 - 10,0 G/L (4,0 - 10,0 tys. /ul).
• w ciąży - liczba białych ciałek się zwiększa, bywa, że pod koniec ciąży może przekraczać 10 G/ul. Nie trzeba się tym martwić.

HGB - hemoglobina, czyli barwnik krwinek czerwonych, przenoszący tlen

Norma

• od 12 do 16 g/dl dla kobiet i od 14 do 18 g/dl dla mężczyzn. Niski poziom hemoglobiny, podobnie jak czerwonych ciałek, może świadczyć o anemii, inaczej - niedokrwistości.
• w ciąży - hemoglobina może spaść poniżej 11 g/dl. Wzrost stężenia hemoglobiny może świadczyć o nadkrwistości i sprzyjać np. zakrzepicy

.

PLT - płytki krwi (inaczej trombocyty)
Podstawowy czynnik przyczyniający się do krzepnięcia krwi, gojenia ran i rozpuszczania skrzepów.

Norma

• od 150 do 400 G/L (150-400 tys./ul). Wzrost liczby płytek towarzyszy przewlekłym zakażeniom i stanom niedoboru żelaza. Więcej niż 600 tys. to tzw. nadpłytkowość samoistna. Pojawia się też po wysiłku fizycznym. Spadek poniżej normy może być wywołany uszkodzeniem szpiku (gdzie płytki krwi są wytwarzane) lub działaniem niektórych leków, alkoholu.
• w ciąży - wyniki tego badania nie ulegają zmianie.

WAŻNE - Rozmaz krwi - wykonuje się tylko w razie nieprawidłowego wyniku morfologii.

Badanie OB (Odczyn Biernackiego, tzw. opad)
Wysokie OB może oznaczać ostrą chorobę reumatyczną, gruźlicę, zawał mięśnia sercowego (ogromny wzrost, nawet do trzycyfrowego wyniku), choroby z autoagresji (np. kolagenozy), stany zapalne w organizmie, niektóre choroby wątroby, a nawet nowotwory. Bywa, że OB podwyższa się też pod wpływem przewlekłego stresu lub zażywania niektórych leków.

Norma

• u kobiet poniżej 10 mm/h (pierwsza godzina), u mężczyzn - poniżej 6 mm/h (pierwsza godzina).
• w ciąży - opad jest z reguły podwyższony, ale nie ma się czym martwić. To normalne.

Dociekliwy pacjent chciałby wiedzieć, jaki kolor moczu jest prawidłowy, po co sprawdza się jego ciężar właściwy i co robić, gdy czytam, że w osadzie są bakterie? Podpowiadamy:

Barwa - może być słomkowa, jasnożółta, żółta i ciemnożółta. W dużej mierze zależy to od ilości wypijanych płynów. Po buraczkach na obiad możemy siusiać na czerwono. Mocz zmienia też kolor pod wpływem leków. Ciemny mocz może być pierwszym sygnałem wirusowego zapalenia wątroby.

Odczyn - powinien być kwaśny.

Ciężar właściwy - norma wynosi od 1,003 do 1,035 g/cm3. Niskie wartości oznaczają zdolność nerek do rozcieńczania, a wysokie do zagęszczania moczu. Mocz zagęszcza się (waga nawet powyżej 1,030 g/cm3) w stanach odwodnienia organizmu, w biegunce, po wymiotach. Ciężar właściwy 1,011-1,012 może przemawiać za uszkodzeniem miąższu nerek.

Białko - nie powinno go być w ogóle. Jego obecność w moczu świadczy o patologii w układzie moczowym i wymaga wnikliwej diagnostyki.

Cukier - j. w.

Urobilinogen, bilirubina - barwniki żółciowe pojawiają się w chorobach wątroby.
Ciała ketonowe - nie powinno ich być. Pojawiają się u osób chorych ze źle kontrolowaną cukrzycą, czasem po wymiotach.

Osad: nabłonki (pojedyncze nie budzą niepokoju), krwinki białe (fachowo - leukocyty, norma 1-5, powyżej 10 wskazuje na patologię, czyli jakąś chorobę, w nerkach lub drogach moczowych). Skrót c. p. w. oznacza całe pole widzenia usiane leukocytami i przemawia za zakażeniem w układzie moczowym.

Krwinki czerwone (fachowo erytrocyty, mogą być pojedyncze w polu widzenia, świeże - pochodzą z dolnego odcinka dróg moczowych lub z pęcherza, wyługowane z nerek. Ich zwiększona liczba zawsze wymaga wnikliwej oceny, bowiem powodem mogą być kłębuszkowe i śródmiąższowe choroby nerek, kamica, gruźlica, a także nowotwory nerek i pęcherza moczowego. Czasem taki objaw towarzyszy przyjmowaniu leków obniżających krzepliwość krwi.

Wałeczki - powstają w kanalikach nerkowych z cząsteczek białka. Pojedyncze występują u ludzi zdrowych, mnogie mogą występować w chorobach nerek.

Składniki mineralne - najczęściej występujące to szczawiany wapnia. Mogą sygnalizować kamicę nerkową.

Inne - obecność bakterii w badaniu ogólnym moczu nie oznacza jeszcze zakażenia dróg moczowych. Powodem może być złe pobranie lub zbyt długie przechowywanie moczu. Jeżeli chcemy ocenić przyczynę infekcji dróg moczowych, należy wykonać posiew moczu.

UWAGA: tylko prawidłowe pobranie moczu (rano, na czczo, po porannej toalecie, ze środkowego strumienia, do specjalnego pojemniczka z apteki) gwarantuje miarodajny wynik. Wynik może być fałszywy, jeżeli kobieta oddaje mocz do badania w okresie miesiączki.

Cukrzycę łatwo wykryć. Wystarczy zrobić sobie badanie krwi na czczo. Trzeba jednak pamiętać, że na błędne wyniki badań poziomu glukozy we krwi podstawowy wpływ ma niewłaściwa dieta w ciągu kilkunastu godzin poprzedzających badanie. Zbyt obfite lub słodkie posiłki mogą spowodować znaczne odstępstwa od normy. Podobnie jak duży wysiłek fizyczny bezpośrednio przed badaniem.

WAŻNE: - przed ogólnym sprawdzeniem poziomu glukozy nie należy nic jeść ani pić (z wyjątkiem wody) przez 12 godzin.

GLUKOZA WE KRWI
Badanie ma na celu sprawdzenie glikemii bez obciążenia. Z tego powodu tak ważna jest prawidłowa dieta przed badaniem. Po stwierdzeniu odstępstwa od normy lekarz zleca zwykle bardziej szczegółowe badania (test obciążenia glukozą lub profil glikemii).

Norma

• prawidłowy wynik poziomu glukozy we krwi - poniżej 110 mg/dl.

Jeżeli jest podwyższony, badanie trzeba powtórzyć po kilku dniach. Jeżeli nadal jest nieprawidłowy, trzeba skonsultować się z diabetologiem. Może zleci on krzywą cukrową, na ogół dwukrotne badanie krwi - raz na czczo i dwie godziny po posiłku.
Zdarza się, że pacjent ma na czczo cukier nieco podwyższony, a po posiłku (lub po wypiciu porcji glukozy) cukier nie wraca do normy. Może to świadczyć o cukrzycy.

Nie oznacza się natomiast poziomu cukru w moczu, bo nie ma go tam, dopóki stężenie cukru we krwi nie przekroczy 180 mg/proc.

WAŻNE: Zdrowy człowiek powinien kontrolować cukier we krwi raz na rok.

Norma

• Cholesterol całkowity u zdrowego człowieka powinien być niższy niż 200 mg/proc.

LDL (czyli zły cholesterol):

• Osoby zdrowe - do 160 mg/proc.
• Osoby zdrowe, u których występuje nie więcej niż jeden czynnik ryzyka (np. nadciśnienie) i palacze papierosów - do 130 mg/proc.
• Osoba po zawale, po bypassach - do 70 mg/proc.!

Badanie Prove It-TIMI 22 udowodniło, że obniżenie poziomu cholesterolu u osoby po ostrym incydencie wieńcowym (np. zawale) ze 100 mg/proc. (do niedawna była to norma) do 70 mg/proc. o 16 proc. zmniejsza ryzyko nawrotu choroby.

HDL (czyli dobry cholesterol)
Norma

• U mężczyzn - powyżej 40 mg/proc.
• U kobiet - powyżej 50 mg/proc.

Trójglicerydy - poniżej 150 mg/proc.

Tarczyca produkuje trzy hormony; T3 (trójjodytyronina), T4 (tyroksyna) oraz kalcytonina.

Aby sprawdzić stan tarczycy, trzeba jednak oznaczyć poziom tyreotropiny (TSH) wytwarzanej przez przysadkę oraz wolnej trójjodotyroniny (FT3 -Free T3) i wolnej tyroksyny (FT4), które - w odróżnieniu od T3 i T4 - nie wiążą się w surowicy z białkami.

Norma

• T3 - 2-10 mU/l,
• T4 - 5-12ug/dl, TSH - 0,27-4,0 mU/l,
• FT3 - 2,3-6,6 ng/ml,
• FT4 - 0,9-2,4 ng/ml

Niższe wartości wskazują na: niedoczynność tarczycy, cukrzycę, stan po operacji, nadmierny wysiłek fizyczny. Zmniejszenie stężenia TSH świadczy o nadczynności tarczycy. Zwiększenie stężenia TSH świadczy o niedoczynności tarczycy.

[email protected]

Treści, za które warto zapłacić! REPORTAŻE, WYWIADY, CIEKAWOSTKI

Zobacz nasze Magazyny: REJSY, HISTORIA, NA WEEKEND